یکی از نشانه هایی که برای دانشمندان یا نیمه دانشمندان در دوره آخر الزمان وجود دارد و آسیبهایی که در این دوران نمایان میشود این است که کسانی سمت تبلیغ دین را به عهده میگیرنددر روایات ما وجود دارد که میفرماید بخشی از کسانی که در آخر الزمان مشغول تحصیل دینی میشوند یا علوم دینی را سعی میکنند فرا بگیرند اینها به خاطر ریاست و رسیدن به مقامات است. روایت میفرماید: «یتفقه اقوام لغیر الله طلبا لدنیا و الرئاسة»؛ یعنی افرادی به دنبال دینشناسی و فهم مسایل دینی میروند امّا غرض آنها خدا نیست و اخلاص در انگیزههای آنها پیدا نیست و عمدتا اینها طالب دنیا و ریاست بر مردم هستند به همین خاطر اینها چون میبینند که با دانستن بعضی از اصطلاحات دینی میتوانند بر مردم ریاست کنند به دنبال تحصیل دین و دانشهای دینی میروند و بعد میفرماید: «و یوجه القرآن علی الاهواء» این خصوصیت میتواند خصوصیت دانشمندان و عالمان دینی باشد که یکی از حالتهایی که آنها پیدا میکند این است که توجیهگر قرآن میشوند امّا بر اساس هواهای نفسانی خودشان به تعبیری که علامه طباطبایی در ابتدای المیزان دارند میفرمایند ما تفسیر قرآن نمیکنیم بلکه تحمیل بر قرآن میکنیم نظرات خودمان را.
آنچه که از ما خواسته شده این است که با یک فکر خالی به سراغ فهم عمیق مطالب قرآنی برویم و پرده برداری از ابهامات معانی قرآن بکنیم این میشود تفسیر. امّا گاهی ما با پیش فرضهای فکری و یکسری تئوریهای مشخص ذهنی سراغ قرآن میرویم و میخواهیم آیه ای را برای فکر خودمان پیدا کنیم و گاهی بالاتر اینکه ممکن است افرادی یا مکاتبی، در باطن به خاطر اینکه در جوامع اسلامی هستند و بدون آیه قرآن نمیتوانند نفوذ در افکار عمومی داشته باشند با تمسک به آیات قرآن برای رسیدن به اهداف شوم نفسانیشان از آیات قرآن بهرهگیری کنند.
نشانه دیگری که باز در این دوره گفته شده میفرماید: «و قعود الصبیان علی المنابر» منبر یعنی محل موعظه و ترویج و تبلیغ دین. شاید یک معنای ظاهری آن مراد باشد که یعنی کسانی بر منبرها مینشینند و در مقام خطابهمیآیند که اینها نوجوانانی بیشتر نیستند و افراد بزرگتر و مسنتر و ماهرتر آنها زمینه تبلیغ را ندارند.
معنای دیگری که ما شاید میتوانیم از این روایت برداشت کنیم این است که مراد از «قعود الصبیان علی المنابر» این باشد که کسانی مشغول تبلیغ دینی میشوند که اهمیت ندارند. یعنی از نظر دانشها و اطلاعات دینی بچه سال هستند از نظر اطلاعات بچه سال هستند مهارت خاصی در امر تبلیغ و اطلاعات کافی به زوایای گوناگون دین ندارند امّا اینها با جرأت کامل به عنوان مبلغ دین وارد صحنه تبلیغ میشوند.
باز از مسایل دیگری که در این دوره وجود دارد که پیامبر اکرم (ص) بر سلمان خبر میدهند و میفرمایند «و رأیات المنابر اُمر علیها بالتقوی و لا یعمل القائل بما یأمر» شما میبینی که بر منبرها و در مقام وعظ و اندرز افراد مردم را امر و دستور و سفارش به تقوی میکنند ولی وقتی که به وجود و زندگی آنها مراجعه میکنید خود گوینده آن سخنان، حد خدا را رعایت نمیکند و برای حدود الهی حریم قائل نیست و اهل تقوی نیست یعنی عالمان بدون عمل.
مورد دیگری که باز از نشانه های دانشمندان دینی و آسیبزده در آخر الزمان است و ممکن است بعضی از دانشمندان دینی دچار آسیب و آفت شوند این است که «یؤتونالحکمةعلی منابرهم فاذا نزلوا نزعت عنهم» میفرماید گاهی شده که اینها هنگامی که در مقام سخن گفتن هستند زیباترین و مهمترین و نغزترین و پر معناترین مسایل را مطرح میکنند. سخنان حکیمانه از آنها میشنویم امّا هنگامی که اینها به زیر میآیند از منبر «نزعت عنهم» حکمت در آنها وجود ندارد یعنی آنها زبانشان به گفتن حکمت رام و روان است امّا هنگامی که به شخصیت آنها نگاه بکنی خبری از حکمت و عقلانیت و هوشمندی به آن معنا در آنها نیست و عمدتا جهت خودنمایی یا فریبایی و فریب دادن مردم ممکن است که دست به چنین اعمالی بزنند.
یکی از مشکلاتی که در آخر الزمان ممکن است گریبانگیر عده ای شود این است که «یصیر الدین بالرأی». دین و مجموعه قوانین دینی بر اساس آراء و نظریه پردازیهای شخصی افراد توجیه میشود